Gąsierzyno

aktualizacja: 2019-02-04 13:04:11

Sołtys: Barbara Kierzynkowska

Powierzchnia: 15,88 km
Ilość mieszkańców: 186 

Rys historyczny

Gąsierzyno to wieś o metryce średniowiecznej, wzmiankowana w źródłach w 1291 r., kiedy to książęta Bogusław IV, Barnim II i Otto I przekazali joanitom z Goleniowa 2/3 wsi. W 1299 r. Friedrich von Hindenbroch podarował trzecią część wsi zakonnicom z Wolina, które od 1361 r. posiadały już całą wieś. Po sekularyzacji dóbr klasztornych Gąsierzyno zostało włączone do domeny. W 1594 r. wzmiankowany był kościół w Gąsierzynie, zaś wieś liczyła 13 gospodarstw chłopskich. W 1740 r. - po karczunku okolicznych lasów - osadzono 24 rodziny wzdłuż nowo wytyczonej kolonii, po południowej stronie wsi. W 1870 r. we wsi było 593 mieszkańców; działał wiatrak. W 1878 r. większość wsi uległa spaleniu, m.in. ryglowy kościół, odbudowany w 1881 r. i rozebrany po 1945 r.

Lokalizacja

Gąsierzyno położone jest ok. 3 km na półn.-zachód od Stepnicy, przy lokalnej drodze, wytyczonej wzdłuż linii brzegowej Zalewu Szczecińskiego.

Historyczna forma wsi

Pierwotnie była to wieś o założeniu ulicowo-placowym, wytyczona na osi NW - SE i wtórnie przekształcona w wielodrożnicę (powiększona o dwie szeregówki, rozplanowane po wschodniej i południowej stronie wsi). Główny układ przestrzenny oraz kolonia południowa wytyczone był wzdłuż drogi do Stepnicy. Układ przestrzenny miał formę zbliżoną do widlicy. Pośrodku wsi, przy skrzyżowaniu dróg wiejskich, posadowiony był kościół z przyległym cmentarzem; drugi (XIX-wieczny) cmentarz usytuowany był po półn.-wschodniej stronie wsi.

Zabudowa typologicznie zróżnicowana; jednorodna jedynie w obrębie poszczególnych szeregówek. W pomocnej części wsi, po północnej i wschodniej stronie kościoła występowały różne typy zagród chłopskich: od 2-budynkowych (małorolnych), po 4-budynkowe (sporadycznie) o zamkniętych układach. W południowej części wsi, w obrębie XVIII-wiecznej kolonii zabudowa zwarta, rozlokowana po obu stronach drogi, złożona głównie z 2 lub 3-budynkowych zagród.

Wieś współczesna

Wieś o czytelnym, aczkolwiek historycznie przekształconym, układzie przestrzennym (w formie wielodrożnicy), tożsamym z XIX-wiecznymi przekazami kartograficznymi. W sensie kompozycyjnym występują trzy układy ulicowe (w tym dwa przy ul. Woj. Polskiego), o stosunkowo zwartej zabudowie, rozlokowanej po obu stronach dróg wiejskich.

Ul. Woj. Polskiego (wytyczona na osi SW-NE), złożona z dwóch układów przestrzennych, rozdzielonych ok. 300-400 m pustką. W obu ciągach zabudowa zwarta (niewielkie pustki w części pomocnej), zróżnicowana pod względem typologicznym, typologicznym i materiałowym. Dominują zagrody 2 lub 3-budynkowe (mało i średniorolne), z kalenicowe lokowanymi chałupami i budynkami inwentarskimi w linii pierzei. Zabudowa murowana, ceglana, w większości otynkowana; sporadycznie występują budynki szachulcowe (np. nr 5, 37). Chałupy 3-5-7 osiowe, o zróżnicowanych formach architektonicznych, wzniesione w okresie 4 ćw. XIX w. -1. 20-te XX w.

Ul. Mickiewicza (wytyczona na osi W - E) o ulicowym, aczkolwiek chaotycznym, układzie przestrzennym; bez walorów kulturowych. Zabudowa mało i średniorolna, o luźnych (swobodnych) układach zagród, z chałupami lokowanymi kalenicowe - na froncie lub w głębi podwórza.

Kościół wyburzony po 1945 r.; cmentarz przykościelny bez nagrobków z pojedynczym jesionami i lipami. Drugi cmentarz silnie zarośnięty, ze śladowo zachowanymi fundamentami nagrobków i grochodrzewami.

Proponowane strefy ochrony konserwarorskiej:

  1. Cmentarz przykościelny
  2. XIX-wieczny cmentarz poewangelicki przy drodze do Miłowa

Obiektów chronionych:

  1. Cmentarz przy kościelny - XVII w - pierwsza połowa XIX w.
  2. Cmentarz poewangelicki - pierwsza polowa XIXw. ul. Mickiewicza
  3. Stodoła nr 21 - trzecie ćwierć wiecie XIX w.
  4. Dom mieszkalny nr 21 - murowany w 1912r. ul. Wojska Polskiego
  5. Dom mieszkalny nr 2 - murowany lata 10-te XX w.
  6. Dom mieszkalny nr 5 - murowany koniec XIX w.
  7. Dom mieszkalny nr 6 - murowany początek XX w.
  8. Dom mieszkalny nr 9 - murowany lata 10-te XX w.
  9. Dom mieszkalny nr 20 - murowany w latach 20 XX w